Mindfulnesstraining als interventie binnen de jeugdhulp: ‘Mijn hoofd is constant vol, maar nu heb ik even volledige rust’
Gepubliceerd op: 07 december 2021
Een vol en druk hoofd en veel piekeren over zorgen en problemen: het is een herkenbaar beeld voor jeugdhulpverleners bij de jeugdigen met wie ze werken. Een instabiele thuissituatie, behandelingen volgen voor trauma’s of hechtingsproblemen of wennen aan een nieuw thuis binnen gezinsopvang: jeugdigen die jeugdhulp ontvangen, hebben veel aan hun hoofd. Gedragswetenschapper Anne-Marie vertelt over een bijzonder hulpmiddel dat hierin uitkomst kan bieden: mindfulnesstraining.
Over Anne-Marie
Anne-Marie is gedragswetenschapper en werkt vanuit het team Diagnostiek & Behandeling binnen de gezinshuizen van Jeugdformaat. Ze is speciaal opgeleid in handelingsgerichte diagnostiek en de Slapende Honden methode: een interventie om jeugdigen voor te bereiden op traumabehandeling. Daarnaast is ze opgeleid als mindfulnesstrainer, zowel op de gebieden Mindful Parenting en Mindful Kids als My mind, gericht op jeugdigen met gedragsproblemen.
Aandacht voor het nu
‘Voor wie het niet kent: mindfulnesstraining kan je ook wel aandachtstraining noemen,’ legt Anne-Marie uit. ‘Het gaat om je volledige aandacht geven aan het moment, zonder te oordelen. Je checkt in bij jezelf en merkt heel bewust op wat er gebeurt in je hoofd, je hart en je lijf. Zo train je je bewustzijn.’ Juist voor jongeren met een vol en druk hoofd is dit erg waardevol, vertelt Anne-Marie. ‘We zien bij jongeren met trauma’s en hechtingsproblematiek vaak dat ze proberen hun gevoel te negeren, want voelen doet pijn. Maar door hun gevoelens weg te duwen, worden ze er op onverwachtse momenten door triggers of prikkels mee overspoeld, zonder dat ze dat willen. Bij jezelf inchecken en je bijvoorbeeld heel bewust zijn van je ademhaling helpt dan om de rust terug te brengen.’
Verschillende oefeningen
Bewust stilstaan bij ademhaling is een van de oefeningen die Anne-Marie toepast tijdens mindfulnesstraining. ‘Ademhalingsoefeningen kunnen de jongere bijvoorbeeld helpen om ademhaling als ankerpunt te gaan zien: het ritme van je ademhaling is er altijd, en daar kan je altijd naar terug als je tot rust wil komen. Een andere oefening is de bodyscan: heel bewust elk onderdeel van het lichaam met je gedachten langsgaan en je zo bewust worden van je lijf. En ik doe ook yoga-oefeningen met de jongeren. De cursus is een vast programma van acht weken, maar ik varieer hierin op basis van waar de jongere behoefte aan heeft. Mijn andere collega’s binnen Jeugdformaat die ook mindfulnesstraining geven, zoals gedragswetenschapper Maaike, doen dat ook zo.’
Aanvullende interventie
De mindfulnesstraining loopt vaak parallel aan andere behandelingen. ‘Mindfulness zetten we vooral in als aanvullende interventie,’ vertelt Anne-Marie. ‘Het sluit goed aan bij bijvoorbeeld hechtings- en traumabehandelingen, omdat mindfulness helpt met het in contact komen met gevoelens en emotieregulatie. Maar het is goed dat deze training niet op zichzelf staat. Soms komen tijdens een mindfulnessoefening veel emoties of nare gevoelens naar boven. Dan verander ik de oefening bewust in een meer lijf-georiënteerde oefening en focus ik met de jongere op het hier en nu. De heftige emoties en nare herinneringen en herbelevingen kunnen vervolgens behandeld worden tijdens een EMDR-sessie.’
Volledige rust
Het effect van de mindfulnesstraining dat Anne-Marie bij de jongeren ziet, is onmiskenbaar. ‘Wat ik vooral van de jongeren hoor, is dat ze zeggen: “Mijn hoofd is constant vol, maar nu heb ik even volledige rust”. Je ziet het ook aan ze: die ontspanning, het even zonder zorgen zijn. In een van de gezinshuizen woont een meisje dat veel last had van stress. Aan het einde van elke dag was ze helemaal op. Met haar heb ik de training gedaan. Ze kan nu veel beter omgaan met die stress, het beter aanvoelen en dan ademhalingsoefeningen doen om tot rust te komen. En een jongen met ADHD had veel last van zijn impulsiviteit en boze buien. Nu, na de training, voelt hij zijn boosheid sneller aankomen en kan hij die beter reguleren.’
Voor iedereen
Mindfulnesstraining is niet alleen waardevol voor cliënten, vertelt Anne-Marie. ‘Op het moment ben ik ook bezig met het opzetten van de cursus Mindful Parenting voor gezinshuisouders. Zij zijn 24/7 bezig met de zorg voor de kinderen. Maar juist voor hen is het zo belangrijk dat ze op zichzelf kunnen reflecteren, en bewust kunnen voelen: hoe gaat het met mij en wat heb ik nu nodig? Het is werk waarin je snel opgaat in wat goed is voor de ander, en dan vergeet je soms wat goed is voor jezelf. Dus het is zeker niet alleen goed voor cliënten: ik denk dat mindfulnesstraining van grote waarde is voor iedereen.’