Zo werkt de NIKA-interventie: hechtingsproblematiek in beeld krijgen en behandelen met videofeedback en psycho-educatie
Gepubliceerd op: 06 september 2021
‘Stoppen met wat niet werkt en versterken wat helpend is’, zo staat het doel van de NIKA-interventie beschreven op de website van NIKA. De interventiemethode richt zich op het verbeteren van de hechting tussen ouder en kind. De methode maakt gebruik van een opvallend middel: videofeedback. Gedragswetenschapper en NIKA-practitioner Anja Ootes vertelt er meer over. Moeder Chantal, die zelf een NIKA-behandeling onderging, deelt ook haar ervaring.
‘Je kan hechting vergelijken met een trui,’ vertelt gedragswetenschapper Anja. ‘Veel kinderen krijgen in hun jeugd een fijne trui. Hij zit lekker en comfortabel, voelt warm en fijn, en het is kind is er gelukkig mee. Andere kinderen krijgen een te krappe trui, of juist een veel te wijde: er is weinig ruimte, of juist teveel, of de ene dag heel weinig en de andere dag weer veel. Dat is niet fijn, onvoorspelbaar en beangstigend. Zo ervaren kinderen een verstoorde hechtingsrelatie.’
Hechtingssituatie
De NIKA-diagnostiek en behandeling is er precies voor deze ouders en kinderen. Anja vertelt: ‘We beginnen bij de ouder altijd met diagnostiek, door een vragenlijst en een gehechtheidsinterview. Hierin vragen we alles uit: over zwangerschap, geboorte, de peuter- en kleutertijd, tot aan de huidige situatie. Ook vragen we naar de eigen jeugd van de ouder en eventuele jeugdtrauma’s. Daarnaast laten we de ouder en het kind met elkaar spelen, en daar maken we een opname van. We krijgen het beste beeld van de hechting tussen ouder en kind als we nog meer observaties hebben, doordat het kind bijvoorbeeld al dagbehandeling of ambulante begeleiding krijgt. Zo ontstaat er een helder beeld van de hechtingsrelatie. We bespreken het totaalbeeld met de ouder en proberen samen tot doelen te komen.’
Videofeedback
‘De volgende stap is de interventie. In zo’n tien vervolgafspraken maken we eerst steeds een filmpje van ongeveer 10 minuten in de thuissituatie of op een locatie van Jeugdformaat. We creëren een interactie die past bij de doelen en de leeftijd, zoals een speelmoment, een gesprek of een spelletje. Daarin brengen we bewust ook stressmomenten aan, zoals ‘zeg nu maar dat hij niet meer met die vrachtauto mag spelen’, of ‘ga nu maar samen al het speelgoed opruimen’. Dat levert veel informatie op. Elk filmpje wordt geanalyseerd en daarna samen met de ouder doorgesproken. Wanneer er geen schadelijk oudergedrag meer is en de nadruk meer op het versterken van sensitiviteit en responsiviteit komt, kunnen we de NIKA-ouderbegeleider het traject laten afmaken.’
Boos en onrustig
Wie dit zelf heeft ervaren, is moeder Chantal. Samen met haar 5-jarige zoon Jason deed ze de NIKA-behandeling. De ambulant hulpverlener die hem op school begeleidde, stelde het voor. ‘Jason was zo onrustig en boos,’ vertelt Chantal. ‘Ik zag dat het niet goed met hem ging, maar ik wist niet waarom. Ik ben een alleenstaande moeder en heb behalve Jason nog een peuter en een baby. Het is veel. Toen mijn tweede geboren werd, kon ik het allemaal niet aan. Mijn nicht kwam Jason ophalen en nam hem voor drie maanden mee naar Curaçao, waar ze samen met mijn moeder en zus op hem pasten. Hij was toen net twee.’
Verstoorde hechting
Het bracht Chantal tijdelijk wat rust, totdat ze Jason na drie maanden weer terugkreeg. ‘Ik dacht dat dit het beste was, maar ik doe dit never nooit meer. Laat me je zeggen: al heb je het nog zo zwaar, hou je kind bij je!’ Het moeilijke gedrag van Jason en de verstoorde hechting tussen hem en Chantal werden ook in de jaren erna niet beter. Daarom begon ze met NIKA. ‘En door die filmpjes begon ik in te zien waarom ons contact zo moeilijk verliep’, vertelt ze.
Wat kan beter?
Samen met Anja keek Chantal de filmpjes terug. ‘Dit doen we aan de hand van de vijf sterren van sensitief-responsief opvoedgedrag,’ vertelt Anja. ‘Chantal vertelde zelf wat ze zag aan haar eigen gedrag.’ ‘Bijvoorbeeld dat ik Jason niet aankeek als ik met hem speel,’ vertelt Chantal. ‘Of dat ik door de drukte vergeet om hem aandacht te geven. In de filmpjes zag ik dan precies waar het misging en wat ik anders had kunnen doen.’ Die punten gaf Anja aan Chantal mee als huiswerk. Tijdens de week ging Chantal daarmee aan de slag, en in de volgende filmpjes bekeken ze steeds de vooruitgang.
Betere band
Inmiddels is Chantals NIKA-traject afgerond. ‘De band tussen Jason en mij is echt enorm veel sterker. Ik kijk hem aan, luister beter naar hem, en bouw ondanks de drukte bewust momentjes van quality-time met hem in. En zo bijzonder: ik merk het meteen aan zijn gedrag. Hij is rustiger en veel minder boos. Ik merk dat we elkaar beter begrijpen, en dat we nu allebei beter uitspreken wat er in ons hoofd zit.’ Of Chantal de videofeedback confronterend vond? ‘Nee, eigenlijk niet. Anja liet me zelf vertellen wat ik zag, en wat ik anders zou kunnen doen. Ik heb er enorm veel van geleerd.’
Meer lezen over diagnostiek en behandeling?
Hoe ervaringsgericht leren met dieren of in de natuur helpt bij traumabehandeling
Kinderen voorbereiden op traumabehandeling met de methode ‘Slapende honden? Wakker maken!’
Somberheid en depressie bij jeugdigen: hoe herken je het en wat kan je doen?
Meer informatie over NIKA: