Hoe ervaringsgericht leren met dieren of in de natuur helpt bij traumabehandeling
Gepubliceerd op: 03 augustus 2021
Traumabehandeling: dat kan thuis, op school of op een locatie van Jeugdformaat. Maar niet voor elk kind werkt dit even goed. Sommige kinderen zijn gebaat bij andere omstandigheden tijdens hun traumabehandeling. Dan wordt er een behandelplan op maat gemaakt, zoals op een andere locatie of met bijzondere hulpmiddelen om door ervaring te leren. Drie gedragswetenschappers uit het EMDR-team van Jeugdformaat vertellen hoe zij daar vorm aan geven.
Out of the box
Tamarinde Brouwers is kinder- en jeugdpsycholoog NIP en EMDR-practitioner bij Jeugdformaat. ‘Als traumatherapeuten sluiten we zo veel mogelijk aan bij de belevingswereld van kinderen en jongeren,’ vertelt ze. ‘Daarom geven we traumabehandeling regulier waar het kan en out of the box waar nodig. Zoals bij een getraumatiseerde jongen van 12 die ik behandelde. Reguliere traumabehandeling had hij al eerder gehad, met onvoldoende resultaat. Thuis bleef hij kampen met bijna dagelijkse emotionele uitbarstingen, waarin hij zichzelf verloor en hij onbereikbaar was om hem te helpen reguleren. Hij bleef zich onveilig voelen. De hypothese was dat de menselijke relatie al zo triggerend was, dat er nauwelijks ruimte was voor verwerking. Niemand kon hem helpen, leek het. Toen zijn we out of the box gaan kijken.’
Behandelplan op maat
‘Deze jongen hebben we meegenomen naar een manege. Daar heb ik in samenwerking met een paardencoach een behandelplan op maat gemaakt. Het belangrijkste doel was voldoende veiligheid creëren zodat hij bij verwerken van zijn trauma’s niet zou dissociëren. Dat hij in het hier en nu naar zijn verleden kon kijken, zonder weer helemaal terug te zijn in het verleden. Ik gaf de EMDR-therapie terwijl hij op het paard zat. Samen met de paardencoach begeleidden we het proces waar hij door heen ging.’
Ervaringsgericht
‘De paarden hielpen hem zijn spanning te reguleren. Hij voelde hun rust en warmte, en voelde zich gedragen op hun rug. Zo werd hij kalm. Zijn gevoelens kon hij op het paard projecteren en hij kreeg inzichten: hij had gewoon heel veel pech gehad in zijn leven waar hij niks aan kon doen. Hij was niet slecht en wel de moeite waard om van te houden. Hij mag zich laten dragen en hoeft het niet alleen te doen. Dit noemen we ervaringsgericht leren: deze jongen leerde door te doen, niet alleen door te praten. Dat paste veel beter bij hem. De behandeling is nu afgesloten. Deze jongen kan nu praten over zijn kwetsbare gevoelens en kan weer ruimte maken om te vertrouwen op anderen die voor hem zorgen en van hem houden.’
Natuur als co-therapeut
Ook gedragswetenschapper Maaike Zuidgeest ziet de grote meerwaarde van het ervaringsgericht leren bij haar cliënten. Zij geeft haar traumabehandelingen middenin de natuur. ‘De natuur als co-therapeut is enorm helpend,’ vertelt ze. ‘Zowel passief – frisse lucht, beweging, de stofjes die planten en bomen uitscheiden die je stresshormonen verlagen – als actief, door de therapie zichtbaar te maken met behulp van de natuur. Wolken, stenen, bomen die hoog en sterk of juist klein en geknakt zijn, takken die de weg versperren, doorbrekende zonnestralen – overal kunnen we een metafoor of oefening van maken.’
In beweging
Het wandelen maakt het bespreken van trauma’s en moeilijke onderwerpen een stuk makkelijker, vertelt Maaike. ‘Beweging helpt de stress in je lichaam te reguleren: de spanning kan eruit. Als je statisch tegenover elkaar in een ruimte zit, verloopt die emotie- en spanningsregulatie vaak een stuk moeizamer. Sommige cliënten willen liever niet naar buiten, dat is natuurlijk ook oke. Maar ik bied het altijd aan als optie. Het buiten-zijn biedt extra concentratievermogen, ontspanning en veerkracht. En dat is niet alleen helpend voor de client, maar ook voor mij als behandelaar.’
Snurkende hond
Gedragswetenschapper Viviane Eekhout heeft ook een bijzondere co-therapeut: haar therapiehond Marley. Als kinderen het fijn vinden, is Marley aanwezig bij EMDR-sessies. ‘Marley biedt een bepaald gevoel van veiligheid waar deze kinderen enorm veel behoefte aan hebben,’ vertelt ze. ‘Dieren geven het gevoel van onvoorwaardelijke liefde en acceptatie. Bij EMDR-therapie laat je de spanning juist hoog oplopen, en wil je het trauma ‘in de kamer hebben’ om het succesvol te behandelen. Voor kinderen is dit heftig. Wat zo bijzonder is: juist als de spanning in de kamer hoog oploopt, gaat Marley overdreven relaxt liggen. Alsof ze echt wil laten zien: je hoeft niet bang te zijn. Als ze dan zo’n snurkende hond in de hoek van de kamer zien liggen, beseffen de kinderen: dat trauma was toen, maar hier en nu is het veilig. Het helpt ze ontspannen, en zo bereiken we sneller ons doel.’
IJsbreker
Marley is gekeurd als hulphond en Viviane is hier speciaal voor opgeleid. ‘Daardoor is de traumabehandeling altijd kind- en diervriendelijk. En kinderen komen meestal vrolijk binnen: Marley is een echte ijsbreker. Het ervaringsgericht werken met dieren past heel goed bij hoe kinderen leren. Hij gaat voor de deur liggen of komt hen troosten door zijn kop op hun schoot te leggen. Ik kan blijven herhalen dat het hier veilig is, maar als ze Marley zien, ervaren ze het echt zelf. Dat is ontzettend krachtig.’