Nabijheid, veiligheid en vertrouwen
Bij Jeugdformaat draait het werk om nabijheid, veiligheid en vertrouwen. Voor Marlène, trainer en gezinsonderzoeker, is hechting dan ook geen theoretisch model – het is de kern van haar vak.
“Ik werk inmiddels 27 jaar bij Jeugdformaat (waarvan 2 jaar bij de voorganger). In de jaren ’90 woonde en werkte ik als gezinshuisouder met kinderen die kampten met hechtings- en traumaproblematiek. Daarna ging ik in de pleegzorg aan de slag als pleegzorgbegeleider. Nu werk ik als gezinsonderzoeker in pleegzorg en geef ik bij de Jeugdformaatacademie trainingen over trauma, hechting en allerlei pleegzorgthema’s. Ik heb talloze ervaringsverhalen gehoord van pleegouders en zorgprofessionals. Die ervaringen hebben mijn blik op gedrag voor altijd veranderd.”
“Hechting staat altijd op de agenda”
Voor Marlène begon het allemaal in de jaren 90, toen ze in aanraking kwam met uithuisgeplaatste kinderen met trauma’s. Inmiddels is hechting een rode draad in haar werk geworden. “In de jeugdhulpverlening heb je het hier voortdurend over. In alle verhalen uit de praktijk hoor je het terug. Hechting is een thema dat nooit ver weg is.”
Volgens Marlène is hechting de sleutel tot het begrijpen van gedrag. “Als je weet wat er mis gegaan is in de vroege ontwikkeling, dan zie je ineens dat het bij ongewenst gedrag vaak niet gaat om ‘niet willen’, maar om ‘(nog) niet kunnen’. Dát besef verandert je hele blik. Lange tijd werd gedacht dat je bij hechtingsproblemen op latere leeftijd weinig meer kunt doen. Maar inmiddels weten we dankzij allerlei onderzoek dat herstel altijd mogelijk is.”
Bouwen aan veiligheid
Een belangrijk onderdeel van de training is het model van Truus Bakker, waarin hechting wordt uitgelegd aan de hand van vijf bouwstenen: basisveiligheid, toevertrouwen, zelfvertrouwen, zelfstandigheid en creatief denken. “Iedere bouwsteen bouwt voort op de vorige. Als een kind in een bepaalde fase niet krijgt wat het nodig heeft, blijft de bouwsteen smal en dan wordt het lastig om verder te bouwen. “Elke bouwsteen bouwt voort op de vorige. Als het dus daar al misgaat, heeft dat invloed op alle lagen die volgen.” vertelt Marlène
Het mooie is: er is altijd iets aan te doen door opnieuw aan te sluiten bij de bouwstenen die onderontwikkeld zijn en van daaruit weer verder te bouwen. Dáár ligt de ingang.”
Kleine interventies, groot effect
De training is praktisch opgezet. Deelnemers brengen eigen casussen in en krijgen kennis over wat er in elke levensfase normaal gesproken onder veilige omstandigheden wordt opgebouwd. Ze leren herkennen wat er mogelijk gemist is én wat je nu nog kunt doen om aan herstel te kunnen werken.
Marlene: “Vergelijk het met het leren van een tweede taal. Hoe jonger je begint, hoe makkelijker het gaat. Maar zelfs als je ouder bent, kun je nog steeds leren, het kost alleen meer moeite.” Dat maakt de training zo waardevol: deelnemers merken dat ze, wat hun rol ook is, áltijd iets kunnen betekenen. En dat het niet altijd in grote gebaren hoeft te zitten. “Een kind zien. Zeggen: ‘Wat fijn dat je er weer bent’. De lievelingsthee alvast klaarzetten. Dát soort dingen maken al verschil.”
Te hoog ingezet
Een inzicht dat vaak terugkomt? Veel deelnemers beseffen dat ze – onbedoeld – te hoog inzetten. Als er bij kinderen en jongeren alleen wordt gekeken naar kalenderleeftijd maar niet naar de hechtingsontwikkeling, dan is die verwachting veel te hoog. “Veel hulpverleners richten zich bijvoorbeeld bij adolescenten automatisch op zelfstandigheid. Terwijl bij veel van die jongeren de onderliggende bouwstenen echt nog onderontwikkeld zijn. Dan bouw je eigenlijk een huis op een wankel fundament.”
Vaak kan je al veel verschil uitmaken door iets eenvoudigs voor hen te regelen, wat bij een jongere ontwikkelingsleeftijd heel vanzelfsprekend zou zijn. Bijvoorbeeld door te zorgen voor een schone kamer, een overzichtelijke structuur aanbrengen, helpen bij emoties, in nabijheid blijven of dingen samen doen. Dát is al een eerste stap naar herstel.”
Voor meer informatie over de training: Omgaan met hechtingsproblematiek
